کشت و کار اسطوخودوس
همانطور که میدانید اسطوخودوس گیاهی مقاوم به خشکی و شوری می باشد و میتوان آن را درتمام مناطق کشت نمود ، اما انتخاب گونه های مقاوم به منطقه جغرافیایی که میخواهید کشت نمایید بسیار مهم است ، زیرا برخی از ارقام اسطوخودوس به گرما و سرمای بیش از حد مقاوم نمی باشند .
گیاه اسطوخودوس به حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور آفتاب روزانه نیاز دارد و شرایط آب و هوایی گرم و نیمه خشک با زمستان های معتدل و تابستان های آفتابی را ترجیح می دهد.
مبداء اسطوخودوس کشورهای مدیترانه ای است و درجاهایی که متوسط دمای ۲۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد را در بهار و تابستان دارند رشد می کند.
رطوبت بالا می تواند باعث ایجاد بیماری های قارچی شود در حالی که گرمای بیش از حد تابستان می تواند روی کیفیت محصول (ساقه های گل، روغن اسانس) تاثیر منفی بگذارد.
همه کشاورزان لازم است که به خوبی در مورد گونه های اسطوخودوسی که می توانند در محل کاشت کنند تحقیق کنند.
گونه ای که در بندر عباس کاشته می شود به احتمال زیاد برای تبریزمناسب نیست و بلعکس. اسطوخودوس همچنین می تواند در ارتفاع های بالای ۱۵۰۰ متر و زمین های شیب دار رشد کنند.
بهترین روش برای کاشت اسطوخودوس ، استفاده از نشاء گلدانی می باشد
حداقل سن نشا ها باید 4 ماه باشند ، چه بصورت بذری تولید شده باشند چه بصورت تکثیر قلمه باشد .
تعداد نشاء جهت کاشت حدود 20 تا 30 هزار بوته در هکتار است .
فاصله ردیف ها 1 متر می باشد ، در صورتیکه از نشاء هایی استفاده میکنید که در سینی نشا می باشند و عمر 4 ماه دارند ، فاصله کشت روی ردیف ها 35 سانت می باشد و در صورتیکه از نشا های گلدانی استفاده میکنید فاصله نشا ها روی ردیف ها 45 سانت می باشد .
شما می توانید گیاه اسطوخودوس را از طریق بذر، نشاء یا قلمه تکثیرنمائید.
هر روش دارای مزایا و معایبی است.
اگر گیاه اسطوخودوس را می خواهید در مقیاس بزرگ بکارید بهتر است از نشاء استفاده نماید .
کاشت بذر به صورت مستقیم یک روش وقت گیر است و دارای مقداری ریسک است و نیاز به مدیریت بالایی برای اطمینان از جوانه زنی و رشد گیاه و مبارزه با علف های هرز دارد .
اگر چه کاشت گیاه از طریق قلمه یا نشاء قطعا هزینه بیشتری لازم دارد اما به زمان کمتری برای آماده شدن و کاشت در زمین نیاز است و در صد خطای این کار بسیار کم است . کاشت نشاء یا نهال اسطوخودوس در زمین بهترین روش احداث مزرعه می باشد.
درصد رشد در کاشت مستقیم بذرحدود 30%
درصد رشد در کاشت نشاء ریشه لخت حدود 50%
درصد رشد در کاشت گیاهچه ریشه پُر و گلدانی حدود 80 % می باشد
جهت کاشت گیاهچه اسطوخودوس ابتدا زمین را شخم زده و دیسک میزنیم .
درصورتیکه زمین دارای عالف های هرز یکساله باشد ، بهتر است از سم پیش رویشی استفاده نماییم و در ابتدای کاشت و مراحل اول رویش باعلف های هرز بصورت مکانیکی مبارزه کنید. همچنین قبل از توسعه ، گلدهی و بذر دهی با علف های هرز مقابله نمائیم .
زمین مسطح را در ابتدای بهار دیسک مجدد زده و آماده کاشت می نمائیم .
نکته قابل توجه این است که نوار های آبیاری بصورت ناودانی نباشد ، همچنین در زمان کاشت تا مستقر شدن گیاهچه ها آب کافی به گیاه داده شود .
برای آماده سازی زمین و کاشت اسطوخودوس نوع خاک و منطقه ای که مزرعه قرار هست در آنجا احداث گردد میتواند روی فرآیند کاشت تاثیرگذار باشد.
گیاه اسطوخودوس غالبا در خاک های سبک و شنی که دارای pH نزدیک به ۷ هستند و زهکشی بسیار خوبی دارند عملکرد بهتری دارد .
اولین مرحله برای آماده سازی مناسب خاک، تجزیه و تحلیل pH خاک است که باید به سطح مورد نظر (۶.۸ تا ۷.۵) اصلاح شود.
اضافه نمودن کود های گاوی و گوسفندی به رشد گیاهچه اسطوخودوس کمک میکند ، اما باید در نظر داشته باشیم اضافه نمودن کود های دامی به افزایش میزان علف هرز مزرعه کمک نموده و هزینه وجین علف های هرز را افزایش میدهد .
جهت تقویت و اصلاح بافت خاک میتوانید از کودهای ورمی کمپوست استفاده نمایید . در نظر داشته باشید قبل از اضافه نمودن ورمی کمپوست از عدم وجود بذر علف های هرز در آن مطمئن شوید .
اگر خاک بیش از حد با سطوح بالای نیتروژن غنی شود، گیاهان اسطوخودوس به احتمال زیاد با رشد ساقه و برگ ها مواجه می شود و گلدهی کاهش می یابد.
برای توسعه و حفاظت از هر گیاهی هرس کردن ضروری است. بسیاری از کشاورزان زمانی که اولین جوانه ها در اولین فصل رشد، ظاهر می شوند ساقه های گلدهنده را هرس می کنند تا به رشد گیاه کمک کنند.
بعد از این گیاه اسطوخودوس به صورت سالانه به هرس کردن نیاز دارند. بعضی از کشاورزان بسیار با تجربه گیاهان خود را در فصل بهار هرس می کنند اما در اواخر تابستان و اوایل پاییز هرس کردن (بعد از برداشت) بسیار رایج است.
مخصوصا وقتی که اسطوخودوس را برای روغن اسانس پرورش می دهید در اغلب موارد تنها گل های بالایی را برداشت می کنیم و مابقی ساقه را دست نخورده باقی می گذاریم.
در این مورد بعد از برداشت ما باید گیاه اسطوخودوس را تا نصف اندازه اش هرس کنیم ( یک سوم از هر رشد سالانه را باقی بگذارید) تا گیاه برای رشد جدید تشویق شود.
از هرس کردن قسمت های چوبی گیاه اجتناب کنید.
متاسفانه گیاه اسطوخودوس غالبا ازوجود علف های هرز رنج می برد و با آنها از نظر فضا، دسترسی به نور خورشید، آب و مواد مغذی به رقابت می پردازد.
علف های هرز تاثیر منفی روی کمیت و کیفیت اسانس می گذارند. ضروری است که تمام تولیدکنندگان استراتژی ها و راهبردهایی را برای کنترل علف های هرز داشته باشند.
اولین اقداماتی که علیه علف های هرز می توانید انجام دهید تمیز کردن خاک قبل از کاشت نهال هاست.
گام دوم شخم زدن و وجین کردن دستی زمین بین ردیف هایی است که گیاهان کاشته شده اند.
در داخل ردیف ها گیاهان اسطوخودوس بالغ و سالم به طور معمول اجازه نمی دهند به علت فاصله کمی که میانشان وجود دارد علف های هرز رشد کنند.
با این حال اسطوخودوس کاران حرفه ای به طور مرتب حضور علف های هرز را درون ردیف ها بررسی می کنند و در صورت لزوم با دقت علف های هرز را از بین می برند.
برخی از کشاورزان اسطوخودوس فاصله ردیف های اسطوخودوس را با استفاده از پلاستیک مالچ می پوشانند . مالچ علاوه بر کنترل علف های هرز، منعکس کننده نور خورشید است.
اسطوخودوس در طول سال های اول به آرامی رشد می کند و بسیاری از کشاورزان هنگامی که اولین جوانه ها تشکیل می شوند آنها را حذف می کنند تا رشد گیاه سریعتر شود.
ما معمولا برداشت را در طول تابستان انجام می دهیم. دانستن اینکه زمان دقیق برداشت اسطوخودوس کی هست به تجربه زیادی که از آزمایش و خطا بدست آورده اید نیاز دارد. اغلب کشاورزان هنگامی که شکوفه ها کاملا باز نشده اند برداشت را انجام می دهند.
هنگام برداشت اسطوخودوس دو قاعده کلی وجود دارد:
اول اینکه ما باید یک روز آفتابی با آب و هوای معتدل و بدون وزش باد را برای برداشت انتخاب کنیم. بارندگی در روز برداشت ( یا حتی ۲ تا ۳ روز قبل از برداشت) می تواند کیفیت محصول نهایی را کاهش دهد. گرمای شدید و بادهای قوی نیز می تواند منجر به تبخیر روغن اسانس شود بنابراین اگر روز مناسبی برای برداشت انتخاب نشود بخشی از محصول ما قربانی گرما یا باد می شود،
دوم اینکه برای اینکه بیشترین اسانس را داشته باشم باید ۵ تا ۱۰ روز زودتر از موعد ساقه های گل را برداشت کنیم و با این حال این موارد تنها چند الگوی رایج هستند و شما بدون تحقیق نباید آنها را بکار گیرید.
چند تکنیک برای برداشت وجود دارد و این بسته به بخشی از گیاه است که ما نیاز داریم. اگر ما به ساقه های گل خشک شده علاقه داریم یک قاعده کلی این است که ما ساقه های طولانی تر اسطوخودوس را برداشت کنیم.
اگر ما به اسانس علاقه داریم اول باید تصمیم بگیریم که ما تنها می خواهیم اسانس را از گل ها بدست بیاوریم و یا از برگ ها. روغن اسانس گل ها کیفیت بالاتری دارد.
در کشورهای در حال توسعه کشاورزان اسطوخودوس با بریدن قسمت زیر برگ اسطوخودوس را برداشت می کنند و برداشت اسطوخودوس در مزارع اسطوخودوس ایالات متحده، فرانسه و اسپانیا نیز از طریق ماشین های مکانیکی انجام می شود.
این ماشین مکانیکی ساقه را با طولی که از قبل مشخص شده است می برد تا رشد گیاه جدید را تقویت کند.